casus E.
Door: Erik Hille Ris Lambers (maatschappelijk werker) en Edith Denisse (lic. logopedist)
In deze link geven we een algemene toelichting op de gecombineerde gesprekken van maatschappelijk werk en logopedie zoals die werden gevoerd met E. en haar naasten (zie Van der Velden & Denisse).
In de CVA-teams van De Hoogstraat Revalidatie wordt bij mensen met afasie – naast individuele logopediebehandelingen, groepsbehandelingen en trainingsavonden voor naasten van mensen met afasie- standaard een kennismaking gepland voor een gecombineerd gesprek van maatschappelijk werk met logopedie. Voor deze kennismaking worden de persoon met afasie en de partner of andere belangrijke naaste(n) uitgenodigd.
We leggen kort uit wat de beoogde doelen zijn van deze gesprekken:
- Het bespreekbaar maken van waar de persoon met afasie en diens naaste(n) tegenaan lopen in het dagelijkse leven; dat kan heel breed zijn maar meestal gaat het over de communicatieproblemen als gevolg van de afasie. Tijdens de gesprekken kijken wij ook met de ogen en oren van de andere disciplines, zoals arts, psycholoog, fysiotherapeut, ergotherapeut, verpleegkundige, kortom van het gehele team. Zo nodig verwijzen we naar hen door of nodigen de betreffende therapeut uit voor een volgend gesprek. Het aansluiten aan het proces van revalideren bij de persoon met afasie staat centraal.
- We vragen wat de persoon met afasie momenteel bezighoudt om direct aan te kunnen sluiten. Belangrijk omdat deze vraag, in aangepaste vorm, door vrijwel niemand aan de persoon met afasie is gesteld, waardoor hij/zij vaak geen of onvoldoende grip heeft op zijn/haar situatie. Onvoldoende grip kan veel mentale onrust geven.
- Als we merken dat de naaste overbelast is of dreigt te raken, biedt de maatschappelijk werker ook individuele ondersteuning van de naaste(n) aan. De persoon met afasie is vaak blij en opgelucht dat we dat kunnen bieden. De naaste heeft dan meer ruimte om over de eigen probleemervaring te praten en zo kan vervolgens ruimte ontstaan om een nieuwe balans te vinden.
We leggen kort en kernachtig uit wat revalideren is en waar we naartoe werken. We nemen daarin mee:
de opbouw van de weekenden naar huis: wat zijn de voorwaarden, wat zijn de knelpunten
- het ontslag uit de kliniek
- het vervolgtraject
- beleving en coping
We leggen onze rolverdeling uit: de logopedist is expert op gebied van afasie en de gevolgen hiervan op relaties, en werk (rol op participatieniveau) en de maatschappelijk werker expert in het coachen naar een nieuwe balans in het leven. We werken nauw samen in deze combigesprekken waarbij in hoofdzaak de maatschappelijk werker de vragen stelt en de logopedist als rolmodel voor de communicatie in kernwoorden tijdens het gesprek samenvat, checkt wat de persoon met afasie begrijpt en bedoelt en stimuleert hem/haar tot inbreng in het gesprek. Daarnaast bewaakt de logopedist het spreektempo en de lijn in het gesprek en brengt waar nodig onderwerpen in die gesignaleerd worden. Samen in gesprek leren gaan van persoon met afasie en naaste(n) is een belangrijk doel.
De persoon met afasie volgt daardoor het gesprek beter en de inbreng wordt groter met ondersteuning van geschreven kernwoorden. De aantekeningen worden aan het einde van het gesprek aan de persoon met afasie en naaste(n) meegegeven zodat de persoon met afasie en diens naaste(n) het later samen nog eens kunnen doornemen.
Omdat we merken dat er veel vragen zijn op het gebied van zowel logopedie als maatschappelijk werk, snijdt het mes aan twee kanten. Zo worden de vragen voor logopedie en die voor maatschappelijk werk beantwoord en is de communicatie hierover optimaal. De gespreksonderwerpen worden aan het begin van elk gesprek geïnventariseerd zodat de persoon met afasie kan anticiperen en zich gehoord weet.
Na de kennismaking stellen we de open vraag of mensen behoefte hebben aan vervolggesprekken in deze vorm. Sommige mensen zijn sceptisch voor aanvang van het kennismakingsgesprek en weten niet wat te verwachten. Na het eerste gesprek kiezen velen voor vervolggesprekken omdat zij de meerwaarde ervaren van op aangepaste wijze het revalidatie/herstelproces te bespreken en te worden aangesproken op hun vitale krachten en eigen inbreng.
Het is een voordeel als de maatschappelijk werker in staat is om (principes uit) PMT (psychomotorische therapie) toe te passen. PMT is een ervaringsgerichte vorm van communicatie. Deze benadering vraagt minder van het taalbegrijpen en spreken.
Uitgangspunten voor de combigesprekken
- We beperken de algemene voorlichting per sessie zoveel mogelijk om talige/cognitieve ballast te voorkomen en sluiten nauw aan (= kernachtig) aan de kennisbehoefte.
- We gaan zo direct mogelijk in op essentiële vragen (verbaal en non-verbaal) die er bij de persoon met afasie en zijn naaste(n) op dat moment leven (bijv. wens om snel naar huis te gaan, zorgen om …)
- We inventariseren de gesprekonderwerpen voorafgaand aan het gesprek en bespreken deze helder punt voor punt, de logopedist checkt en noteert in kernwoorden, vertelt wat er staat en vat per onderwerp samen. In principe kunnen alle onderwerpen aan bod komen.
- Acties worden afgesproken. De aantekeningen van het gesprek worden meegegeven.
- De persoon met afasie wordt expliciet uitgenodigd tot inbreng in het gesprek door expliciet uit te nodigen tot inbreng van onderwerpen in de vorm van: spreken voor zover mogelijk, mimiek, aanwijzen, lichaamstaal/gesticulatie/gebaar, tekenen, schrijven, meerkeuze-antwoorden aanwijzen, gebruik van communicatiehulpmiddel, etc.
- Ook worden gespreksonderwerpen met betrekking tot de toekomst besproken; praktisch en op niveau van beleving. Zo worden de praktische voorwaarden van een weekend naar huis gaan besproken en geëvalueerd. Maar ook onderwerpen als herstel van de gevolgen van CVA en afasie in het bijzonder, het effect op relaties, beleving (bijv. heimwee, stemming), belastbaarheid, coping en werkhervatting.
- We stimuleren de persoon met afasie en zijn naaste(n) met elkaar in gesprek te gaan over de vragen die spelen. Aanvullend geven we informatie waar wenselijk of nodig
Visie
Onze mensvisie is dat ieder mens competent is en in staat om de eigen regie over zijn/haar leven te voeren. Dit bepaalt onze kijk op de mens in het gesprek. Vanuit dit idee spreken wij zoveel mogelijk de vitale krachten in de mens aan.
Revalideren is naar ons idee het streven naar zoveel mogelijk “de oude worden” enerzijds en leren omgaan met “wat veranderd is” anderzijds. Het proces van herstellen en omgaan met de gevolgen van CVA/afasie staat in deze gesprekken centraal. De persoon met afasie en naaste(n) zoeken en vinden veelal een nieuwe balans in hun leven.
